Kraftowe, regionalne, kontraktowe?
Na pewno słyszeliście różne określenia browarów – kraftowe, kontraktowe, regionalne, rzemieślnicze. Oto krótkie podsumowanie i charakterystyka różnych typów browarów.
Browary ogólnopolskie
Największe pod względem ilości warzonego piwa są browary ogólnopolskie. Zrzeszają one zazwyczaj kilka podmiotów w jedną, zunifikowaną całość – grupę browarów. Piwo z tych browarów pozwala klientom zawsze cieszyć się swoim ulubionym smakiem, bo trunki mają wysoką powtarzalność pomiędzy różnymi partiami. Stąd smak tej samej marki piwa jest zawsze taki sam. Rola pojedynczego piwowara w tym przypadku nie ma tak dużego znaczenia jak w przypadku innych rodzajów browarów, bo ze względu na skalę działania nie ma szans, by w proces warzenia zaangażowana była tylko jedna osoba. Browary te dostarczają przede wszystkim piwo masowe, które w miarę możliwości ma smakować wszystkim, a jego dystrybucja ma być bardzo szeroka, zazwyczaj ogólnopolska. Niektóre największe polskie browary eksportują także znaczną część swojego piwa. Stąd najczęściej są to trunki przystępne cenowo, dostępne w każdym sklepie w Polsce, a marki pod jakimi są sprzedawane kojarzą wszyscy. Receptury piwa są dokładne, dobrze sprawdzone, często warzone od lat bez większych zmian.
Browary regionalne
Bardzo podobnie sprawa wygląda w wypadku browarów regionalnych – największą różnicą jest w tym wypadku zasięg i dystrybucja: w zależności od możliwości browaru piwa dostarczane są do sklepów w bliższych lub dalszych jego okolicach, dawniej było to „w cieniu komina”, teraz coraz częściej jest to kilka okolicznych powiatów, czasem sława browaru sięga nawet dalej. W przypadku browarów regionalnych najczęściej mówimy też o pojedynczym zakładzie warzącym piwo. Często browar regionalny może się pochwalić regionalnym charakterem receptury, w skład której wchodzą składniki pochodzące z najbliższej okolicy – np. z lokalnych ujęć wody niewystępujących gdzie indziej.
Browary rzemieślnicze
Kolejne pod kątem wielkości są browary rzemieślnicze – to jeden zakład, zazwyczaj niewielki, w którym najważniejszą rolę pełni piwowar, a jego doświadczenie i fantazja odpowiada za jakość i różnorodność oferty. Polskie określenie piwo kraftowe czy browar kraftowy jest bezpośrednią kalką językową z angielskiego craft beer. Słownik języka polskiego nie dysponuje takim słowem. Craft po polsku oznacza rzemiosło, zatem piwo kraftowe to po prostu piwo rzemieślnicze. Obie nazwy mogą być stosowane wymienne i oznaczają to samo. A że określenie to zostało wprowadzone do potocznego języka przez miłośników piw rzemieślniczych i same browary, to można uznać, że zostanie z nami na długo i należy się do niego przyzwyczaić i dobrze je zrozumieć.
Nie ma precyzyjnej definicji prawnej ani organizacyjnej wyróżniającej te browary na tle innych, warto jednak przyjrzeć się definicji zastosowanej przez najważniejszy konkurs branżowy – Kraft Roku. Według niej piwo rzemieślnicze to „takie, które piwowar znany z imienia i nazwiska, sam lub z pomocą załogi, warzy wg autorskiej receptury w ilości do 5 tysięcy hektolitrów gotowego piwa rocznie”. Definicja ta z jednej strony podkreśla osobisty wkład piwowara, a z drugiej relatywnie niewielką skalę działania i zróżnicowanie oferty, bo nie określa w żaden sposób górnej granicy ilości oferowanych piw, a jedynie maksymalną ilość każdego wariantu. Ze względu na to rozdrobnienie produkcji browary rzemieślnicze mogą sobie pozwolić na docieranie do bardziej wyspecjalizowanych i wybrednych grup klientów, w tym tych o bardzo konkretnych wymaganiach czy piwnych gustach, a także na większą swobodę w eksperymentowaniu. Kiedy piwowar w takim zakładzie wpada na jakiś pomysł, może bez przeszkód zabrać się za jego realizację i po jakimś czasie trafia on na rynek jako gotowy produkt, a że ilość nie jest duża i w sporej części trafia do wyspecjalizowanych sklepów i lokali, to na sprzedaż mają szansę nawet bardzo nietypowe piwa.
Browary restauracyjne
Najmniejsze spośród browarów komercyjnych to browary restauracyjne – tutaj sprawa jest bardzo prosta, sprzedaż prowadzona jest wyłącznie w lokalu, gdzie piwo jest produkowane. Browary restauracyjne zazwyczaj nie posiadają żadnych instalacji technologicznych umożliwiających pakowanie piwa, ani dystrybucji, choćby nawet lokalnej, która pozwalałaby kupić ich piwa nawet w ich bezpośredniej okolicy. Miłośnicy piwa muszą przyjść do siedziby browaru, wypijają tam piwo lub dwa, a potem wracają do domu. Ten typ browarów najbardziej przypomina historyczne czasy, gdy każda gospoda, karczma, zajazd czy miasto warzyły piwo na własne potrzeby i sprzedawały je praktycznie w całości u siebie.
Browary kontraktowe
Poza tym podziałem na browary ogólnopolskie, regionalne, rzemieślnicze i restauracyjne znajdują się browary kontraktowe, czyli te nieposiadające własnego sprzętu i wynajmujące warzelnie od innych, np. od browarów rzemieślniczych lub regionalnych. Tam również pracują pasjonaci z olbrzymią wiedzą, jednak nie decydują się oni na ogromne inwestycje i budowanie własnej infrastruktury, a zamiast tego tworzą jedynie własne receptury, które produkowane są na cudzym sprzęcie. Nie odbiera to im jednak profesjonalizmu, ani nie umniejsza osobistego charakteru ich pracy, dlatego browary kontraktowe można uznać za jeden z typów browaru rzemieślniczego.
Browary domowe
Zupełnie osobną kategorię stanowią browary domowe, gdzie piwowarzy warzą piwo na swój własny użytek, by móc poczęstować rodzinę i gości, lecz nikomu go nie sprzedają. Tutaj kreatywność nie zna granic, ale skala jest bardzo mała. Jednak kunszt tych piwowarów może stanowić inspirację dla browarów komercyjnych, a domowe doświadczenia to bardzo często w Polsce wstęp do zawodowej drogi związanej z piwem.